Lokacja Miasta Rzeszów - Założenie miasta - Historia Rzeszowa

Założenie miasta Rzeszów

LOKACJA MIASTA RZESZÓW

Rzeszów – nazwa naszego miasta pochodzi zapewne od imienia Rzech; ów Rzech był zapewne kimś znacznym: bogatym kmieciem, bądź lokalnym przywódcą społeczności. Tak widzi jego postać Marek Czarnota, tworząc opowieść o „protoplaście” miasta na wzór powszechnie znanej legendy o Piaście Kołodzieju w książce pt. Podania, legendy i opowieści z Rzeszowa i okolic… (2006).

Tereny dzisiejszego Rzeszowa najprawdopodobniej w IX-X wieku należały do Państwa Wielkomorawskiego, a w pierwszej ćwierci XI wieku znalazły się pod władzą Bolesława Chrobrego, by w okresie rozbicia dzielnicowego – już w wieku XII – stać się częścią Rusi Halickiej. Książęta ruscy wprowadzili własną administrację, budowali grody obronne, osadzali kolonistów. To z tego okresu pochodzą trzy grody na terenie miasta: gród „Rzecha” – na Staromieściu, dziś prawdopodobnie w parku przy ul. Rycerskiej, dzisiejszy Kopiec Konfederatów Barskich w dzielnicy Pobitno, opodal linii kolejowej Przemyśl-Kraków oraz w obszarze dzisiejszej ulicy Grodzisko (w Śródmieściu). To właśnie ten stary termin fizjograficzny (określający charakterystyczne cechy danego miejsca) wskazuje, że był tam kiedyś posadowiony gród, czyli miejsce strażniczo-obronne. Wokół grodu skupiały się osady: rolnicze, rzemieślnicze i handlowe, ponieważ istnienie grodu generowało zapotrzebowanie na żywność i rozliczne usługi oraz zapewniało bezpieczeństwo.

Tak więc, gdy Kazimierz Wielki w roku 1340 (w spadku po swym siostrzeńcu, Jerzym Bolesławie Trojdenowiczu) odzyskał znaczne księstwo włodzimiersko-halickie – w tym ziemie nad Wisłokiem – realizując politykę budowania państwa silnego i stabilnego, także gospodarczo, przyznawał prawa lokacyjne miast (głównie na ważnych szlakach handlowych: wschód-zachód i północ-południe) osadom gospodarczo i cywilizacyjnie przygotowanym do roli ośrodków handlu i rzemiosła, nadając swoim zasłużonym poddanym odpowiednie ziemie i prawa. Tereny obecnego Rzeszowa (i okolic) otrzymał Jan Pakosławic ze Stróżysk. Został zobligowany do założenia miasta na prawie magdeburskim, czyli nowoczesnego: z własnym samorządem i jurysdykcją, co nastąpiło w roku 1354. Jan Pakosławic i jego następcy aż po wiek XVI rezydowali zapewne w dawnym grodzie Rzecha na Staromieściu, a położone na skrzyżowaniu dróg miasto rozwijało się tak pomyślnie, że potomkowie Jana przyjęli nazwisko Rzeszowscy.

Lokując miasto, musiał Pakosławic brać pod uwagę czynniki geograficzne i ekonomiczno-społeczne; rozległy, lessowy pagór (dziś ścisłe Śródmieście) otaczały moczary, bagna i stawy, Wisłok i mniejsze Rzeki. Miało to skutki pozytywne – otoczenie broniło przed napaściami (zwłaszcza tatarskimi), ale równocześnie ograniczało możliwości ekspansji terytorialnej. Rozwinięte podgrodzia stanowiły naturalny zalążek tkanki miejskiej.

Pierwotnie Rzeszów miał powierzchnię ok. 1,5 km2 (dziś 120,4 km2). A Jan Pakosławic – rycerz i dyplomata Kazimierza Wielkiego w 660 lat po lokacji miasta doczekał się pomnika na placu im. Hugona Kołłątaja, w pobliżu rzeszowskiego zamku Lubomirskich.

Pomnik Jan Pakosławic

Treści i zdjęcia publikowane na niniejszej stronie są chronione Prawem Autorskim. Kopiowanie i powielanie bez pisemnej zgody właściciela Serwisu E-Rzeszów.pl jest zabronione.